Gọi vốn không phải như gọi đò, thích là gọi và gọi là được. Gọi vốn là một thuật ngữ chuyên ngành, nó là một loạt các hoạt động cộng hưởng để thuyết phục nhà đầu tư rót vốn cho doanh nghiệp của bạn. Thời gian vừa qua gọi vốn như là mốt, là một trào lưu của giới khởi nghiệp. Họ cứ nghĩ bỏ ra ít tiền, làm mô hình sơ sơ, lấy dân số, quy mô thị trường nào đó ghép vào để làm ra một cái "bánh vẽ" thật to rồi nhử nhà đầu tư (NDT).
Các NDT đâu có dễ bị dụ, họ có tiền đầu tư cho bạn thì họ đã hơn bạn một cái đầu, sạn trong đầu chắc chắn nhiều hơn bạn. Cỡ tay mơ như tôi đây bạn còn khó qua mặt nữa là các NDT lão làng.
Vậy để gọi vốn thành công bạn cần lưu ý các bước, cách gọi vốn làm sao để để thuyết phục được nhà đầu tư. Chúng ta cùng đi tim hiểu cách làm nhé.
Đầu tiên: Bạn phải có tư duy mở cửa hội nhập.
Nhiều người nói với tôi rằng em muốn mời NDT rót vốn cho em mà em không dám chia sẻ thông tin vì sợ người ta ăn cắp mất ý tưởng; em sợ cung cấp báo cáo tài chính công ty người ta biết rõ về em; em sợ NDT vào rồi lấn át em vì họ giỏi hơn em; em thì muốn mở cửa mà vợ em không thích... có cả 1001 lý do tôi có thể liệt kê ra, nó na ná vậy. Cuộc sống này không ai có tất cả cũng không ai lấy đi của bạn tất cả. Nhưng có một điều khá chắc chắn là để có được một cái gì đó hơn người thì bạn phải chấp nhận đánh đổi, đừng cố mà mơ một cuộc sống vẹn toàn.
Thứ 2: Trả lời thật rõ ràng, chi tiết câu hỏi GỌI VỐN ĐỂ LÀM GÌ?
Phải thật sự nghiêm túc và thật lòng để trả lời câu hỏi này. Nếu bạn không trả lời được câu hỏi tiên quyết này thì chắc chắn bạn chưa thể làm được các bước tiếp theo và gần như chắc chắn sẽ thất bại trong việc gọi vốn. Đa số các start-up khi gọi vốn thường chọn cách trả lời kiểu "Em gọi vốn để xây dựng hệ thống kênh phân phối, đầu tư cho marketing, đầu tư cho bán hàng..." trả lời như thế này rất dễ vì 2 lý do (1) nó chung chung, áng áng dễ trả lời, đỡ phải suy nghĩ nhiều; (2) khi lấy được tiền của NDT rồi thì dễ biển thủ (như vừa rồi có một số đột nhiên lăn ra chết và bị NDT tố lùa đảo chủ yếu là do cái này) vì nó cũng chung chung, áng áng, nó không phải như mua sắm tài sản cố định dễ hoạch toán, khảo giá. Chi phí cho hoạt động bán hàng, marketing nó không có công thức, mặt bằng giá chung, mỗi nơi một kiểu. Nhưng khi NDT hỏi đầu tư kênh bán hàng, marketing cụ thể những việc gì? Khi nào làm? Làm như thế nào? Làm ở đâu? Làm trong bao lâu? Tại sao phải làm? Doanh số, lợi nhuận mang về được bao nhiêu?... thì đứng hình. Có người lại trả lời là em muốn bán bớt cổ phần để lấy tiền (thoái vốn). Mắc cười quá, cty bạn bé xíu, chưa có gì bạn đã tính đánh bài chuồn. Kêu NDT vào rồi bạn áp dụng kế VE SẦU THOÁT XÁC. NDT kiếm được đồng tiền để đầu tư cho bạn cũng cay đắng lắm chứ đâu phải dễ dàng mà có được.
Thứ 3: chọn NDT (loại NDT) như thế nào?
Bạn trả lời được câu hỏi GỌI VỐN LÀM GÌ rồi sẽ dễ trả lời câu hỏi thứ này hơn. Nếu bạn yếu về kỹ năng, kinh nghiệm, cải thiện năng lực công ty thì có thể mời NDT đồng sáng lập (Co-Founder); Nếu bạn muốn kêu gọi đầu tư để làm màu, mông má cho công ty trở nên bóng bẩy, sexy rồi chuồn không ngoảnh lại thì có thể chọn các NDT tài chính vì mục tiêu của bạn và họ khá tương đồng; Nếu bạn muốn nâng cấp hệ thống quản trị, mở rộng thị trường, tận dụng vị thế sẵn có của NDT thì chọn NDT chiến lược cùng ngành để M&A. Việc chọn đúng loại NDT nó sẽ quyết định vận mệnh của công ty bạn trong tương lai. Một lựa chọn sai có thể làm cho DN của bạn đi toi và sụp đổ. Nôm na dễ hiểu là kiểu như một cô gái lựa chọn chồng ấy, nếu chọn được thằng chồng ngon thì đời đỡ khổ, chọn phải thằng nghiện làm chồng thì đời lên hương.
Thứ 4: gọi vốn ở đâu?
Kênh gọi vốn có rất nhiều nơi, nhiều nguồn. Bạn có thể tìm đến các công ty môi giới chứng khoán, hầu hết họ có luôn chức năng môi giới NDT cho start-up; bạn có thể gọi vốn trên các group Facebook về khởi nghiệp; bạn có thể tham gia Shark Tank; bạn có thể thuê các cty môi giới M&A. Nói chung là có rất nhiều chỗ để bán thân, bạn lên mạng tìm sẽ có. Riêng mỗi việc bán thân mà bán không xong thì bạn chưa nên nghĩ đến bán cái gì đó xa xôi.
Thứ 5: chuẩn bị bài thuyết trình
Đây là phần rất quan trọng, bạn có vượt qua được thử thách của ban giám khảo không nó nằm ở chỗ này. Bài thuyết trình phải thể hiện được bạn kinh doanh cái gì? Bán ở đâu? Khách hàng của bạn là ai? Lợi thế cạnh tranh của bạn là gì? Dòng tiền đến từ đâu? Bạn và đội ngũ cộng sự của bạn là ai, lai lịch như thế nào? Trong tương lại DN của bạn sẽ đi về đâu, hình hài như thế nào? Và còn nhiều câu hỏi nữa và bạn phải luyện đi luyện lại rất nhiều như một ca sĩ chuẩn bị đi thi vậy. Để chi tiết thì phải có riêng một bài về "kỹ năng làm bài thuyết trình gọi vốn- bài pitching".
Thứ 6: phải nắm rõ và hiểu các thuật ngữ chuyên môn của CÁ MẬP.
Nếu không hiểu được ngôn ngữ của cá mập thì bạn giao tiếp với họ bằng cách nào? Các thuật ngũ như dòng tiền, GMV, round, pitching, equity, series A, B, C..., exit, market size, P/E, EPS, margin của ngành, market share, insight, segment... nhiều lắm. Nói chung bạn chuẩn bị càng kỹ thì càng đỡ bị chưng hửng khi bị vặt lông. Bạn đừng để khi đứng trước NDT họ hỏi "Em lên kế hoạch exit cho NDT như thế nào?" Thì bạn hỏi lại NDT "Exit là gì anh?".
Thứ 7: NDT vào họ nuốt luôn cty mình thì sao?
NDT họ đầu tư vào cty bạn phần lớn là vì tin bạn, vì vậy NDT luôn muốn cùng bạn song hành để nâng công ty lên một tầm mới, họ không bao giờ muốn đẩy bạn ra, trừ khi bạn quá đáng, thích hành xử kiểu khôn lỏi. Không ai giỏi tất cả, họ chỉ giỏi một vài thứ thôi. Nếu NDT có thể thay thế được vai trò của bạn thì họ đã tự lập công ty riêng cho mình, chẳng việc gì phải đi đầu tư vào bạn. Ngoài ra, nếu họ cảm thấy nuốt được thì cứ cho họ nuốt, không sao cả vì bản chất của kinh doanh cuối cùng là để kiếm tiền miễn sao không phạm pháp luật và đạo đức nghề nghiệp. Họ nuốt bạn thì bạn cũng có tiền rồi bạn đi làm việc khác.
Thứ 8: cũng là cuối cùng, đừng có khôn lỏi.
Tiền rất quan trọng, tiền có thể giải quyết được rất nhiều vấn đề quan trọng nhưng không phải là tất cả. Nếu sống và hành động chỉ vì tiền thì cuộc đời của bạn chắc chắn bạn sẽ tạo ra thảm họa cho mình và xã hội. Đừng khôn lỏi kiểu nâng giá nguyên liệu đầu vào sau khi có NDT vào; mở công ty mới cho người khác đứng tên để rút doanh số và lợi nhuận; kéo cả đội quân của mình đi qua chỗ khác chơi; mình là linh hồn của DN, khi NDT vào để họ sống bơ vơ như kẻ không nhà...
Ngoài đường tiền rất nhiều nhưng dự án tốt thì rất ít. Vì vậy bạn đừng lo không có NDT, chỉ sợ dự án của bạn không đủ tốt mà thôi. Nếu dự án của bạn tốt thì NDT sẽ đè nhau cho bẹp ruột để được gặp bạn chứ không phải ngược lại.